Barokowe nowosci
Na przełomie XVI i XVII stulecia nową zasadą muzyki
stała się ars oratoria-sztuka przemawiania,
Idea ta kształtowała myślenie o muzyce przez następne niemal 150 lat!
Jej korzenie tkwią w fascynacji antykiem i próbą wskrzeszenia
antycznego etosu retora-muzyka.
Zasadom ars oratoria podlegała zarówno
muzyka wokalna jak i instrumentalna
Któż mógłby lepiej spełnić rolę pełnego mocy oratora niż charyzmatyczny solista?
Natomiast nawiązująca do muzyki starożytnych monodia, okazała się najlepszą
formą dla "muzycznego przemawiania".
Solista–orator wykonywał melodię, nośnik treści i emocji, zawartych w wykonywanym tekście.
Przekaz melodii był wzmacniany i podkreślany odpowiednim akompaniamentem - harmonią.
MONODIA = MELODIA + AKOMPANIAMENT (HARMONIA)
Le nuove musice, Giulio Caccini, karta tytułowa- 1602 r.
Zbiór zawierający nowoczesne wówczas formy tzw. monodie akompaniowane.
Jeden ze wspaniałych przykładów monodii akompaniowanej Giulia Cacciniego znajdziecie w tym nagraniu:
https://www.youtube.com/watch?v=pnHlGZWhJXE
Charyzmatyczna solistka-Cecilia Bartoli oddaje głębokie emocje-affetti zawarte
w poetyckim tekście. W drugiej części, przy powtórzeniu dyskretnie i i elegancko,
z wielkim wyczuciem wczesnobarokowego stylu ozdabia natchnioną melodię.
Akompaniament-basso continuo realizowane jest na teorbie (lutni basowej).
tłumaczenie tekstu:
Amarili mia Bella / Amarili, moja piękna
Non credi, o del mio cor dolce desio,/ Czyż nie wierzysz w słodkie pragnienie mego serca,
D'esser tu l'amor mio?/ abyś stała się miłością moją?
Credilo pur: e se timor t'assale, / wierz jednak w to, a jeśli dopadnie cię wątpliwośćPrendi questo mio strale, Aprimi il petto e vedrai scritto in core:/ otwórz moją pierś i spójrz,
co wypisane jest na mym sercu:
Amarilli, Amarilli, Amarailli è il mio amore/ Amarili-moja miłości!
Bardzo ciekawie wyglądała notacja nowoczesnej muzyki.
Oprócz zapisu melodii i linii basu wpisywano cyfry oznaczające rodzaj harmonii,
jaka zgodnie z zamysłem kompozytora miała być przez instrumentalistę zrealizowana.
Tak narodziła się technika zwana basso continuo, znak rozpoznawczy barokowej muzyki.
Rękopis J.S.Bacha-zapis fragmentu koncertu z widocznym ocyfrowaniem.
Dość często zdarzało się, że pewne fragmenty nie zawierały cyfr.
Brak oznaczeń był wyraźnym znakiem dla muzyka, iż ma improwizować-
w odpowiedni i najlepszy możliwy sposób dobrać harmonię samodzielnie.
Od umiejętności i wyczucia stylu wykonawcy zależało,
jak dobra będzie harmonia, czy wzmocni przekaz melodii czy może go zafałszuje?
Włoski muzyk i teoretyk Agostino Aggazari tak pisał w 1607 o nowej praktyce:
„Odkąd prawdziwy styl wyrażania słów nareszcie został znaleziony,
a mianowicie taki, który odtwarza ich sens w najlepszy możliwy sposób,
a który udaje najlepiej jednym głosem (lub nie więcej niż kilkoma), jak w nowoczesnych ariach (…),
które są stałą praktyką w Rzymie, mogę powiedzieć, że nie jest konieczne,
aby tworzyć pełen zapis muzyczny... oznaczenia harmoniczne basu są wystarczające.
Lecz jeśli ktoś powiedziałby mi , że aby grac dawne dzieła
pełne fug i kontrapunktów bas nie jest wystarczający, odpowiem mu ,
że utwory wokalne tego typu nie są już w użyciu” .
Karta tytułowa zbioru "Del sonare sopra'l basso con tutti li stromenti"
Agostino Agazzariego, zawierająca obszerny wstęp teoretycznym
dotyczącym wielu zagadnień nowego stylu, Siena 1607.
Nowy styl muzyczny zachwycił w pierwszych dekadach XVII wieku włoskich muzyków
ale na szczęście, jak się niebawem okazało, dawne fugi i kontrapunkty nie odeszły do lamusa…..
Wynalezienie monodii pociągnęło za sobą szerokie konsekwencje.
Powstały nowe formy i gatunki muzyki przede wszystkim:
drama per musica, poprzedniczka opery,
kantata i oratorium, których nierozerwalnymi elementami stały się
recytatywy i arie, a także formy instrumentalne,
różnego rodzaju koncerty, gdzie główną zasadą stał się muzyczny dialog .